Włodawa obchodziła w 2016 roku jubileusz 80-lecia powołania najstarszej szkoły średniej. W latach 30-tych ubiegłego wieku funkcjonowały tu już trzy szkoły powszechne oraz Dokształcająca Szkoła Zawodowa, Szkoła Rzemiosł Sejmiku Włodawskiego
(1929-1933), Szkoła Zawodowa prowadzona przez Magistrat, Żydowska Szkoła Powszechna Żydowskiego Kulturalno-Oświatowego Towarzystwa „Tarbut” i Religijna Szkoła Żydowska „Talmud-Tora”[1]. Chociaż rozwój oświaty i kształcenia stanowił jedno z najważniejszych osiągnięć międzywojennej Włodawy, to jednak potrzeby społeczności miasta były dalekie
od zaspokojenia[2]. Aspiracje włodawskiej inteligencji doprowadziły do powołania Towarzystwa Szkoły Średniej. Instytucja ta, kierowana przez starostę powiatowego Andrzeja Sucheckiego, podjęła starania o pozwolenie na utworzenie pierwszego gimnazjum
we Włodawie.

27.08.1936 r.[3] Kuratorium Okręgu Szkolnego Lubelskiego wydało koncesję na otwarcie Prywatnego Gimnazjum Koedukacyjnego Ogólnokształcącego Towarzystwa Szkoły Średniej we Włodawie i zatwierdziło pana Franciszka Cicheckiego na stanowisko dyrektora tej placówki[4]. 3.09.1936 r. odbyła się uroczystość inauguracji roku szkolnego. Uruchomiono dwie klasy pierwsze i jedną drugą, w których uczyło się łącznie 127 uczniów[5]. Początkowo kadrę nauczycielską stanowili:

1. Franciszek Cichecki       – dyrektor i wykładowca języka polskiego;
2. Wacław Derejczyk         – nauczyciel języka polskiego, niemieckiego i historii;
3. Joanna Gąskówna [6]         – nauczycielka ćwiczeń cielesnych i zajęć praktycznych;
4. Łucja Lewandowska       – nauczycielka języka francuskiego i łacińskiego;
5. Ks. Stefan Piętka             – nauczyciel religii;
6. Marian Przesmycki         – nauczyciel zajęć praktycznych chłopców;
7. Mieczysław Tuligłowicz – nauczyciel biologii, geografii i matematyki.

Funkcję szkolnego lekarza pełniła dr Karolina Serdakowska[7].

            Podstawę finansową szkoły stanowiło czesne w wysokości 300 zł rocznie od ucznia
i comiesięczne składki na rzecz Towarzystwa w wysokości 50 groszy[8]. Gimnazjum nie posiadało własnego lokalu, dlatego zajęcia rozpoczęto w salach Publicznej Szkoły Powszechnej nr 1, a od 10. września pracowano na piętrze gmachu Szkoły Powszechnej nr 3[9]. W niespełna cztery tygodnie po rozpoczęciu roku szkolnego ukonstytuował się Społeczny Komitet Budowy Gimnazjum we Włodawie. W jego pracach brali udział wybitni obywatele miasta, łącznie z burmistrzem Aleksandrem Berem[10]. Komitet organizował zbiórki funduszy, by już wiosną 1937 r. podjąć decyzję o rozpoczęciu prac budowlanych. Jednak od samego początku pojawiły się liczne trudności. Plac, na którym miała stanąć szkoła ze względów prawnych nie mógł być przekazany bezpośrednio Towarzystwu. Plan architektoniczny, którego realizacji domagało się Kuratorium, okazał się zbyt kosztowny. Wreszcie przesadne oszczędności i odstępstwa od dokumentacji doprowadziły do zawalenia się całej wschodniej ściany budynku[11]. Mimo kilkumiesięcznej przerwy w pracach przeprowadzka do nowego lokalu przy ul. Szkolnej odbyła się w grudniu 1938 r. [12].

Równolegle do podejmowanych działań nad wzniesieniem własnego budynku starano się rozszerzać uprawnienia szkoły. 15.05.1937 r.[13] Prywatne Koedukacyjne Gimnazjum Towarzystwa Szkoły Średniej uzyskało status państwowego gimnazjum ogólnokształcącego
i otrzymało nr 536, który umieszczono na niebieskiej tarczy. 20.05.1939 r. osiągnięto ostatni szczebel organizacyjny pełnej szkoły średniej – otwarto liceum ogólnokształcące na podbudowie istniejącego gimnazjum. Numer organizacyjny placówki umieszczano teraz na czerwonym tle[14]. Do dwuletniego liceum przyjmowano uczniów, którzy ukończyli 16 lat, posiadali świadectwo z czteroletniego gimnazjum i pomyślnie złożyli egzamin.

            Wraz z rozwojem organizacyjnym wzrastała liczba uczniów szkoły. W ostatnim roku przed wybuchem wojny do gimnazjum uczęszczało 127 chłopców i 88 dziewcząt.
Pod względem wyznania religijnego przeważali katolicy – 84,1%, prawosławni stanowili 12,5%, zaś wyznawcy mojżeszowi, to jedynie 3,4% ogólnej liczby uczniów[15]. W latach
1937 – 1938 poszerzyła się również kadra pedagogiczna o nowych nauczycieli[16]

1. Zofia[17] Bogucka       – nauczycielka geografii i historii;
2. Wacław Juszczyk     – nauczyciel matematyki, fizyki i chemii;
3. Tomasz Lachcik       – nauczyciel języka łacińskiego i niemieckiego;
4. Bogdan Szyłkiewicz – nauczyciel muzyki, organizator i dyrygent szkolnej orkiestry;
5. Ks. Filip Sereda       – nauczyciel religii prawosławnej.

Od początku funkcjonowania szkoły pedagodzy i uczniowie aktywnie uczestniczyli w życiu lokalnego środowiska. Organizowano uroczyste akademie[18], pogadanki, wieczornice, zawody lekkoatletyczne[19], zabawy taneczne, koncerty chóru i orkiestry[20], zbiórki na rzecz bezrobotnych i budowy gmachu gimnazjum[21], przygotowywano wieczory dyskusyjne
w klubie Rodziny Urzędniczej[22].

            Dynamiczny rozwój włodawskiej szkoły średniej został gwałtownie przerwany przez wybuch II wojny światowej. Niestety od 01.09.1939 r. nie można było normalnie kontynuować nauki. Po klęsce wrześniowej, 7.09.1939 r. gmach gimnazjalny został zajęty przez wojsko okupacyjne. Dyrektor Franciszek Cichecki zmuszony był codziennie meldować się u wojennego komendanta miasta. Pod koniec października uzyskano jednak pozwolenie na otwarcie gimnazjum i rozpoczęto nabór do szkoły. Zapisało się wówczas 120 uczniów. Pierwsze zajęcia odbyły się15.11.1939 r. w domu państwa Partyków[23]. Jednak już po dwóch tygodniach szkołę ponownie zamknięto na skutek decyzji nowo powstałych cywilnych władz okupacyjnych. Zgodnie z polityką okupanta zniszczeniu uległy wówczas podręczniki historii, geografii, literatury, pomoce dydaktyczne i zbiory biblioteczne. Część nauczycieli opuściła Włodawę.

            Rozpoczął się trudny okres konspiracji. Na terenie powiatu włodawskiego tajne nauczanie w zakresie szkoły średniej i douczanie dzieci szkół powszechnych prowadziło
43 nauczycieli. Objęło ono od 1000 do1500 uczniów [24]. Mimo iż część księgozbiorów udało się nauczycielom ukryć, to brakowało podręczników i pomocy dydaktycznych. Trwała inwigilacja władz okupacyjnych, odbywały się przesłuchania pedagogów w SD i żandarmerii, dochodziło do przerw w nauczaniu,. Akcję prowadzono w dwu – trzyosobowych kompletach. Próby nauki w większych grupach były udaremniane denuncjacjami[25].  

Tajnym nauczaniem w zakresie gimnazjum i liceum nominalnie kierował dyrektor
F. Cichecki, faktycznie zaś Wacław Derejczyk. Państwo Derejczykowie od 15.01.1940 r.
do 15.11.1941 r. pełnili funkcję domowych nauczycieli w majątku Zamoyskich w Adampolu pod Włodawą. Uczyli za zezwoleniem władz siedmioosobową grupę młodzieży przedmiotów matematyczno – przyrodniczych i języka niemieckiego oraz tajnie historii, geografii i łaciny. Po powrocie do Włodawy zorganizowali w porozumieniu z F. Cicheckim dwa komplety. Wykładali na nich, obok dyrektora Cicheckiego i małżeństwa Derejczyków, także
Piotr Krejpowicz i Łucja Lewandowska[26]. Ponadto we Włodawie tajne nauczanie prowadzili: Edwarda Kaczorowa, Tadeusz Lewandowski, Włodzimierz Niklewski, Franciszek Papiński, Włodzimierz Partyka, Włodzimierz Miklaszewski (student) oraz prawnik Aleksander Sobieszek[27].

Mimo wspomnianych już licznych utrudnień w funkcjonowaniu konspiracyjnego szkolnictwa udało się utrzymać w powiecie tajne nauczanie, w znacznym stopniu dzięki organizacyjnemu i materialnemu wsparciu utworzonej wiosną 1941 r. Powiatowej Komisji Oświaty i Kultury
w Chełmie oraz powstałej we Włodawie przy oddziale „Społem” Gminnej Komisji Tajnej Organizacji Nauczycielskiej[28]. W składzie pierwszej organizacji znalazł się na początku 1944 r. Piotr Krejpowicz, zaś w pracach drugiej uczestniczyli m.in. Franciszek Papiński i Tadeusz Lewandowski.

            Konspiracja objęła nie tylko nauczanie. Już w połowie 1939 r. włodawscy gimnazjaliści utworzyli drużynę harcerską, mającą prowadzić prace pomocnicze
w ewentualnych działaniach wojennych. Składała się ona z trzech zastępów (po 30 osób): gońców rowerowych, gońców pieszych i samarytańskiego. Sztab przyboczny tworzył drużynowy harcmistrz Piotr Kołodziejek „Czortek” (nauczyciel Szkoły Powszechnej nr 1), trzech zastępowych: Bogdan Żelaźniewicz, Jerzy Żelaźniewicz i Jerzy Jagiełło oraz harcerz Walenty Sereda i Zdzisław Rachański. Ich działalność trwała od końca sierpnia do połowy września 1939 r., kiedy to nastąpiło załamanie się frontu i częściowa ewakuacja władz miejskich[29].

            Prawdopodobnie na początku 1940 r. harcmistrz P. Kołodziejek zorganizował
we Włodawie konspiracyjną działalność „Szarych Szeregów”[30].Sądzić należy, że na jej czele stanęli bracia Żelaźniewiczowie. Zajęcia w zastępach miały charakter wojskowy. Prowadzono m.in. szkolenie z bronią i obserwację ruchów wojsk niemieckich. Jerzy Jagiełło dostarczał zdjęcia niemieckich funkcjonariuszy i oficerów[31]. Jednak w okresie kwiecień – czerwiec 1941 r. okupant zlikwidował cały trzon organizacji. Miał ułatwione zadanie, gdyż już jesienią 1939 r. zdobył całą przedwojenną dokumentację włodawskiego hufca[32]. Niewątpliwie
do aresztowania około 50-ciu osób, głównie uczniów gimnazjum, doprowadziły też liczne błędy organizacyjne. Włodawskie „Szare Szeregi” nie posiadały odpowiedniej siatki konspiracyjnej. Harcerze nie byli przygotowani do pracy w podziemiu. Do organizacji
z łatwością mogły przenikać niewłaściwe osoby[33].    

Wszystkich aresztowanych poddano wstępnym przesłuchaniom, często połączonym z biciem, w budynku miejscowego gestapo. Poczym przewieziono ich na Zamek Lubelski, a następnie chłopców osadzono w obozie w Oświęcimiu, a dziewczęta – w Ravensbrück.

Wśród wywiezionych znaleźli się następujący uczniowie[34]:  

1. Bajuk Piotr                       – zginął 10.08.1942 r.;

       2.Bartnicka Henryka;

3. Basiak[35] Zdzisław           – zginął;
4. Biernacki Marian;                
5. Buska Kazimierz [36] – zginął we wrześniu 1942 r.;
6. Bychawski Zbigniew       – zginął 28.10.1942 r.;
7. Głogowski Zbigniew       – zginął 25.09.1941 r.;
8. Iwanicki Jerzy                 – zginął;      
9. Kosiński Henryk [37] – zginął 17.03.1942 r.;
10. Kukiełka[38] Leon           – zginął 30.10.1942 r.;
11. Marciuszek Stefan         – zginął;  
12. Nagiel Józef                   – zginął;
13. Osipowski Walerian     – zginął 30.07.1941 r.;
14. Ostrowski Stanisław     – zginął 04.03.1942 r.;
15. Partyka Tadeusz           – zginął;
16. Skrzyński Janusz           – zginął 22.11.1941 r.;
17. Szyszkowski Zygmunt – zginął w październiku 1942 r.;
18. Witkowski Zdzisław     – zginął;  
19. Zbyszyński[39] Zbigniew – zginął 13.02.1942 r.;
20. Żelaźniewicz Bogdan   – zginął 12.03.1942 r.;
21. Żelaźniewicz Jerzy       – zginął 14.08.1942 r.

Kronika Szkolna do tej listy dodaje nazwisko Antoniego Gąski oraz Zbigniewa Głowackiego.

Wśród poległych i zabitych w różnych okolicznościach wojny znaleźli się ponadto:
prof. Piotr Krejpowicz[40], uczniowie: Stanisław Horszczaruk, Marian Kazimierczuk,
Zbigniew Kołodyński, Zygmunt Paciorkowski oraz Andrzej Matczuk, Feliks Najda,
Zdzisław Serdakowski, Joanna Teratycka[41].

            Po przejściu frontu rozpoczęto odbudowę szkolnictwa we Włodawie. Towarzystwo Szkoły Średniej uzyskało od ówczesnych władz oświatowych zezwolenie na otwarcie czteroletniego gimnazjum z tzw. „małą maturą” i dwuletniego liceum. W sierpniu 1944 r. zapisało się 245 uczniów[42]. Po egzaminach wstępnych utworzono 7 klas gimnazjalnych (cztery pierwsze i po jednej II, III i IV) oraz jedną licealną. Kadrę stanowiło 12 nauczycieli[43]:

1. Wacław Derejczyk         -dyrektor szkoły i nauczyciel języka polskiego;
2. Leonora Derejczykowa -nauczycielka języka polskiego i niemieckiego;
3. Łucja Krejpowiczowa   -nauczycielka języka niemieckiego;
4. Piotr Krejpowicz           – nauczyciel ćwiczeń cielesnych chłopców i zajęć praktycznych;
5. Kazimierz Król             -nauczyciel matematyki, geografii i fizyki;
6. Rościsław Oniszczyk     -nauczyciel matematyki i fizyki;
7. Ks. Stefan Piętka           -nauczyciel religii;
8. Wincenty Rowdal         -nauczyciel historii i języka polskiego;
9. Żelisława Szeląg           -nauczycielka ćwiczeń cielesnych dziewcząt i zajęć praktycznych;
10. Ida Zobczyńska           -nauczycielka biologii i geografii;
11. Władysława Idryan   -nauczycielka języka rosyjskiego;
12. Jan Nowakowski[44] -nauczyciel języka łacińskiego.

Rozpoczęto odbudowę szkolnej bazy. Pedagodzy i uczniowie ponownie włączyli się w życie lokalnego środowiska. Zawiązano Spółdzielnię Uczniowską „Unitas”, Szkolne Koło PCK, Koło Sportowe i Koło Muzyczne. Działała drużyna harcerska, chór gimnazjalny i Koło Miłośników Żywego Słowa. Dużą aktywność przejawiał samorząd uczniowski. Młodzież
i nauczyciele organizowali akademie, wieczory recytacji, śpiewu i tańca, zawody sportowe, akcje wspierania biednych dzieci, kwesty, np. na rzecz bibliotek publicznych w powiecie.[45]

1.09.1945 r. nastąpiło upaństwowienie włodawskiego gimnazjum i liceum[46] oraz powołanie Ogólnokształcącej Szkoły Średniej dla Dorosłych[47]. Systematycznie poszerzano kadrę nauczycielską i podwyższano poziom nauczania. W czerwcu 1946 r. odbył się pierwszy
w dziejach szkoły egzamin dojrzałości. Przystąpiło do niego 11 abiturientów. Wśród nich znalazła się Henryka Bartnicka, która po obozowych przejściach i rekonwalescencji
w Szwecji ponownie podjęła naukę we Włodawie.

            Niestety, zmiany systemowe niekorzystnie wpłynęły na funkcjonowanie szkoły.

Przed początkiem roku szkolnego 1947/48 kadrę opuściło ośmioro nauczycieli, wśród nich państwo Derejczykowie, zmuszeni we wrześniu do przeniesienia się do Białej Podlaskiej[48].

1.10.1947 r.[49] funkcję dyrektora objął wyznaczony przez kuratorium Józef Tajchert, absolwent studium nauczycielskiego o kierunku matematycznym. W tym też miesiącu odbyła się wizytacja szkoły. W uwagach powizytacyjnych stwierdzono, że „… w planie wychowawczym za mało podkreślono zmiany ducha czasów. Młodzież demonstracyjnie opuszcza święta narodowe jak […] 22 Lipca, Święto 1 Maja. […] Na terenie zakładu brak organizacji młodzieżowych jak TUR, ZWM […] Szkoła jako instytucja wychowawcza winna nawiązać kontakt i współpracę z miejscowymi partiami politycznymi i w razie możliwości
do omawiania zagadnień współczesnych zapraszać specjalistów z poszczególnych partii.”[50]

Rok 1948 przyniósł reorganizację szkolnictwa. Gimnazjum i liceum stało się szkołą jedenastoletnią. Przed nauczycielami i uczniami stanęło trudne zadanie ustosunkowania się do narastającej stalinizacji. Nadzór pedagogiczny wskazywał, że pedagodzy nie dyskutują nad postawą ideologiczną młodzieży i… „zagadnieniem walki klasowej w szkole”. Negatywnie oceniano działalność Podstawowej Organizacji Partyjnej i ZMP. Wskazywano
na niedostateczne zrozumienie założeń planu 6 – letniego. W wytycznych powizytacyjnych nakazano wzmożenie wychowania politycznego w szkole[51].

Odejście Józefa Tajcherta spowodowało trudności z obsadą stanowiska dyrektora. Decyzją Rady Pedagogicznej w roku szkolnym 1951/52 placówką kierował Stanisław Sadowski[52], nauczyciel języka polskiego i historii. Po nim funkcję dyrektora objął na okres trzech lat Jan Stojek[53]. Życie szkoły biegło dotychczasowym rytmem. Nauczyciele starali się w miarę możliwości dobrze wypełniać obowiązki. Funkcjonowały organizacje uczniowskie
i koła zainteresowań. Młodzież brała czynny udział w życiu lokalnej społeczności. Jednak występowały trudności z odbudową szkolnej bazy. Posiadano tylko dwie pracownie: biologiczną i fizyczno – chemiczną. W klasach podstawowych sprzęt był przestarzały, nadający się do wymiany. Brakowało pomocy dydaktycznych oraz narzędzi do prac ogrodowych. W złym stanie znajdowały się urządzenia sanitarne. Nie zorganizowano gabinetu lekarskiego i internatu[54]. Zanotowano również próby wywierania presji na Radę Pedagogiczną. W związku z niepromowaniem kilku ósmoklasistów sekretarz POP zarzucił gronu nauczycielskiemu „ złe podejście klasowe do niektórych uczniów” i stwierdził, że „tak nie będzie, aby dzieci proletariuszy, dzieci towarzyszy i wdów po zamordowanych w czasie wojny pozostawały na rok drugi w tej samej klasie, a byli hołdowani „paniczyki” i dzieci kułaków.”[55]

            W połowie września 1955 r. kierownictwo placówki ponownie przejął Stanisław Sadowski. Odnowiono szkolne pomieszczenia. Zatrudniono bibliotekarza i na nowo urządzono bibliotekę. Zwiększyła się liczba pomocy naukowych. Poczyniono starania
w kierunku stworzenia internatu[56], wybudowania nowych toalet i zorganizowania gabinetu lekarskiego[57].

Wyraźnie zmieniła się atmosfera w szkole. Wzrosło zaufanie i szczerość między pedagogami a rodzicami i uczniami. Nastąpiło ożywienie młodzieży, wzrost autorytetu nauczycieli
i szkoły w środowisku[58].

            Na początku października 1957 r. w związku z reorganizacją placówki nowym dyrektorem został Jan Wieliczko[59], absolwent Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Wcześniej kierował szkołą średnią w Janowie Lubelskim. We Włodawie uczył języka polskiego, niemieckiego i łacińskiego. Podczas jego kadencji cztery sale lekcyjne zaadaptowano na internat dla 47 uczniów. Rozpoczęto prace nad budynkiem gospodarczym. Powołano spośród rodziców Komitet Budowy Internatu[60]. Jego działania doprowadziły
do wzniesienia internackiego budynku głównie ze środków społecznych, oddanego do użytku w 1962 r.

            Od września 1965r. do 31.08.1974 r. funkcję dyrektora pełnił Stanisław Łuczko, absolwent włodawskiego liceum oraz wydziału fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim.

W tym okresie nastąpiło wiele zmian. W 1966 r. kolejna reforma oświaty doprowadziła
do podziału jedenastolatki na dwa odrębne organizmy: szkołę podstawową i czteroletnie liceum ogólnokształcące[61]. W 1967 r. powstała przy liceum Szkoła Przysposobienia Rolniczego z dyrektorem Franciszkiem Papińskim na czele[62]. Warunki lokalowe stawały się coraz bardziej uciążliwe. Budynek szkolny był stary, ciasny, bez odpowiednich urządzeń grzewczych i sanitarnych. Brakowało odpowiedniego pomieszczenia na bibliotekę i sali gimnastycznej. Dlatego w 1972 r. rozpoczęto gruntowną, trwającą trzy lata, modernizację przedwojennego budynku[63].

            We wrześniu 1974 r. dyrektorem liceum został Aleksander Poniewozik, dotychczasowy nauczyciel chemii i kierownik internatu. Podczas jego sześcioletniej kadencji szkoła otrzymała sztandar i imię Tadeusza Kościuszki. Podniosła uroczystość odbyła się 28.10.1977 r. w obecności czterdziestu dwóch zaproszonych gości,

m.in. władz wojewódzkich, oświatowych oraz grona nauczycielskiego, rodziców i uczniów.

Została uświetniona występami szkolnej kapeli „Ino – ino” oraz zespołu recytatorskiego
i tanecznego[64]. W latach siedemdziesiątych bardzo wyraźnie wzrósł dorobek szkoły zarówno w dziedzinie osiągnięć dydaktycznych jak i artystycznych. Świadectwem tego były długie listy laureatów i finalistów olimpiad przedmiotowych oraz konkursów, wyniki egzaminów maturalnych i wstępnych na wyższe uczelnie, rozśpiewane i roztańczone akademie oraz uroczystości[65].

            Rok 1980 przyniósł nowy, wcale nie łatwy, okres w funkcjonowaniu włodawskiego liceum. Funkcję dyrektora objął Hieronim Kucharuk, nauczyciel historii i wiedzy
o społeczeństwie. Przeszłość szkoły stała się wówczas szczególnie ważna. 14.10.1980 r. odbyła się uroczystość odsłonięcia obelisku ku czci nauczycieli i uczniów, którzy zginęli
w czasie II wojny światowej, zaś 24.03.1981 r. otwarto zorganizowaną przez Henryka Osypiuka Izbę Pamięci Narodowej, poświęconą walce i martyrologii mieszkańców Włodawy i okolic w latach 1939 – 1945[66].

Pracownicy liceum włączyli się również do przemian w kraju i powołali Komitet Założycielski ZSZZ Solidarność. Na jego czele stanęli: Józef Fert[67], Henryk Rudzki[68]
i Stanisław Łuczko[69]. W wyniku wprowadzenia stanu wojennego w Polsce w grudniu 1981 r. zostali oni internowani i osadzeni w zakładzie karnym[70].

21-22.06.1986 r. z okazji jubileuszu pięćdziesięciolecia założenia szkoły odbył się, przy dużym zaangażowaniu dyrektora I Zjazd Absolwentów Gimnazjum i Liceum. Dwudniowe uroczystości przywołały obraz przeszłości. Przypominano radosne chwile życia szkolnego. Oglądając kroniki, wspominano pedagogów i kolegów, którzy odeszli.

            Zmiany systemowe w kraju w 1989 r. pozytywnie wpłynęły na funkcjonowanie „Kościuszki”. Nawiązano współpracę ze szkołą średnią w Tomaszówce na Białorusi, z liceum w Angouleme we Francji i niemieckim Gimnazjum in der Filder Benden w Moers.

W latach dziewięćdziesiątych kierownictwo liceum spoczęło w ręku Stanisława Pytki (1991 –1995 )[71], Alicji Wit (1995 – 1999), Waldemara Stefaniaka (1999-2009). Obecnie szkołą kieruje pani Arlena Krawczuk.

15 –16.06.1996 r. odbył się II Zjazd Absolwentów Gimnazjum i Liceum. Nadszedł czas wspomnień, radosnych spotkań po latach i wielu wzruszeń. Niezapomnianym punktem uroczystości był bal absolwentów i piętrowy tort urodzinowy z sześćdziesięcioma świeczkami[72]. Kolejne spotkania, utrzymane w podobnej atmosferze, odbywały się co pięć lat: 15-16.09.2001 r., 16-17.09.2006 r. , 15.10.2011 r. i 4.06.2016 r.

            I Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki we Włodawie w swojej 80 – letniej historii przeszło szereg, często burzliwych zmian organizacyjnych, programowych
i kadrowych. Na trwałe wrosło w życie miasta. Jest częścią jego przeszłości i teraźniejszości.

Pierwsza szkoła średnia we Włodawie mimo wielu trudności prowadzi nieprzerwaną działalność edukacyjną. Jej największym sukcesem jest ponad 6 tys. maturzystów, spośród których duża grupa zajęła ważne miejsce w życiu miasta i kraju, jako pracownicy naukowi, lekarze, prawnicy, politycy, a nawet duchowni i misjonarze. Wielu z nich powróciło do szkoły, aby kształcić następne pokolenia.

[1] Stanisław E. Michalski: Włodawa. Monografia statystyczno – gospodarcza, Lublin 1939, s. 28.

[2]Bogusław Pawłowski: Włodawa w Polsce odrodzonej 1918 – 1939, w: Dzieje Włodawy, pod red. E. Olszewskiego i R. Szczygła, Lublin-Włodawa 1991, s. 213-214.

[3] Archiwum Szkolne ILO we Włodawie: Pismo z dnia 27.08 1936, Nr II – 16043/36.

[4] Kronika Szkolna 1936-1948, s. 1.

[5] S. E. Michalski: Włodawa…, s. 30.

[6] Od roku szkolnego 1938/39 występuje w Kronice Szkolnej jako J. Tuligłowiczowa.

[7] Kronika Szkolna…, s. 1.

[8] S. E. Michalski: Włodawa…, s. 27.

[9] Kronika Szkolna…, s. 2.

[10] Henryk Osypiuk: Gimnazjum i Liceum Nr 536 – referat wygłoszony z okazji jubileuszu 50-lecia szkoły, maszynopis, s. 2.

[11] Tamże, s. 4.

[12] Kronika Szkolna…, s. 21.

[13] Archiwum Szkolne…: Pismo z dnia 8.06.1937, Nr II – 11087/37.

[14] H. Osypiuk: Gimnazjum i Liceum Nr 536…,s. 5.

[15] S. E. Michalski: Włodawa…,s. 30.

[16] Kronika Szkolna…,s. 9-10, 18-19.

[17] H. Osypiuk podaje imię Helena.

[18] Kronika Szkolna…,s.3.

[19] Tamże, s. 25, 26.

[20] Tamże, s. 11, 12, 16, 25.

[21] Tamże, s. 3, 10.

[22] Tamże, s. 20-25.

[23] Tamże, s. 27.

[24]Edward Olszewski: W latach wojny i okupacji hitlerowskiej (1939-1944), w: Dzieje Włodawy…, s. 244.

[25] Oświadczenie Wacława Derejczyka z 15.12.1945 r. złożone władzom oświatowym we Włodawie, w związku z rozporządzeniem Ministra Oświaty z dnia 26.06.1945 r. o zaliczeniu okresu wojennego do wymiaru uposażenia nauczycieli, s. 2.

[26] Tamże, s. 1.

[27] E. Olszewski: W latach wojny…, s. 244.

[28] Tamże, s.244.

[29] Henryk Osypiuk: Okupacyjne losy włodawskiej młodzieży gimnazjalnej – referat wygłoszony z okazji jubileuszu 50-lecia szkoły, maszynopis, s. 1.

[30]E. Olszewski: W latach wojny…,s. 245.

[31] H. Osypiuk: Okupacyjne losy…,s. 2.

[32] E. Olszewski: W latach wojny…,s. 245.

[33] H. Osypiuk: Okupacyjne losy…s. 2.

[34] Tamże, s. 4. Lista zawiera obok nazwisk dodatkowe dane: datę i miejsce urodzenia, datę przewiezienia do obozu, numer obozowy, datę i oficjalnie przedstawione rodzinie okoliczności śmierci.

[35] W Kronice Szkolnej, s. 28, 40 oraz Dziejach Włodawy, s. 240 występuje nazwisko Bosiak.

[36] Dzieje Włodawy podają imię Franciszek.

[37] W Kronice Szkolnej oraz Dziejach Włodawy występuje jako Zbigniew.

[38] Dzieje Włodawy podają nazwisko Kukiełko.

[39] W Dziejach Włodawy występuje nazwisko Zbyszewski.

[40] P. Krejpowicz we wrześniu 1944 r. pracował jeszcze w szkole. Zginął więc między październikiem 1944 r. a majem 1945 r.

[41] Kronika Szkolna…, s. 40.

[42] Tamże, s. 29.

[43] Tamże, s. 30-31.

[44] Tamże, s. 32.

[45] Tamże, s. 32-34, 42-45; Protokół nr 6 z posiedzenia Rady Pedagogicznej odbytego dn. 9.12.1945.

[46] Archiwum Szkolne…:Pismo z dnia 23.08.1945, Nr II Śr – 815/45.

[47] Kronika Szkolna…,s. 38.

[48] Tamże, s. 60.

[49]Archiwum Szkolne…: Księga protokołów z posiedzeń Rady Pedagogicznej 1945 – 1952. Protokół nr 2 z posiedzenia Rady Pedagogicznej odbytego dn. 1.10.1947 r. Kronika Szkolna podaje zapewne błędnie datę 23.11.1947 r.

[50] Archiwum Szkolne…: Księga protokołów z posiedzeń Rady Pedagogicznej 1945 – 1952. Protokół nr 4 z posiedzenia Rady Pedagogicznej odbytego dn. 25.10.1947 r.

[51] Tamże: Protokół nr 4 z posiedzenia Rady Pedagogicznej odbytego dn. 06.12.1950 r.

[52] Tamże: Protokół nr 4 z posiedzenia Rady Pedagogicznej odbytego dn…09.1951 r.

[53] Przybył ze Sławatycz, gdzie był kierownikiem szkoły podstawowej. Uczył wiedzy o Polsce i świecie współczesnym.

[54] Archiwum Szkolne…: Księga protokołów z posiedzeń Rady Pedagogicznej 1952 – 1954. Protokół nr 7 z posiedzenia Rady Pedagogicznej odbytego dn. 23.06.1953 r.

[55] Archiwum Szkolne…: Księga protokołów z posiedzeń Rady Pedagogicznej 1954 – 1957. Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej odbytego dn. 30.06.1955 r.

[56] Tamże: Protokół z zebrania powizytacyjnego Rady Pedagogicznej odbytego dn. 25.05.1956 r.

[57] Tamże: Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej odbytego dn. 25.06.1956 r.

[58] Archiwum Szkolne…: Księga protokołów z posiedzeń Rady Pedagogicznej 1957 – 1959. Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej odbytego dn. 21.06.1957 r.

[59] Tamże: Protokół nr 3 z posiedzenia Rady Pedagogicznej odbytego dn. 5.10.1957 r.

[60] Tamże: Protokół z konferencji powizytacyjnej Rady Pedagogicznej odbytej dn. 08.05.1958 r.

[61] Archiwum Szkolne…: Księga protokołów z posiedzeń Rady Pedagogicznej 1966 – 1968. Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej odbytego dn. 29.08.1966 r.

[62] Tamże: Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej odbytego dn. 01.09.1967 r. F. Papiński był nauczycielem matematyki.

[63] Kronika Szkolna 1972 – 1979.

[64] Tamże.

[65] Tamże.

[66] Kronika Szkolna 1980-1991, s. 7, 23.

[67] Nauczyciel języka polskiego, uznany poeta, dziś pracownik naukowy KUL.

[68] Nauczyciel matematyki.

[69] Kronika Szkolna… s. 14.

[70] Por. J. Senkowski: Ośrodek Odosobnienia dla Internowanych we Włodawie. Ujęcie monograficzne, Lublin 1993, maszynopis pracy magisterskiej.

[71] Absolwent WSP w Opolu. Pracował w szkole jako nauczyciel języka rosyjskiego i kierownik internatu.

[72] Kronika Szkolna 1991-1997.

Ewa Połuszańczyk-Oksytiuk